Dương Tường: “ Tôi dịch truyện của Kiu để cảm ơn người Việt ”
– Khi tôi 87 tuổi, tôi bắt đầu dịch “Câu chuyện của Quijo” bằng tiếng Anh. How are you?
– Tôi cảm thấy mình đã chinh phục được “đỉnh Everest” của cuộc đời, mọi gánh nặng đều giảm bớt. Đôi khi tôi nghĩ mình không thể tiếp tục vì sức khỏe của tôi ngày càng giảm sút. Năm ngoái, khi dịch câu 3.254, tôi mừng lắm, gọi điện cho bạn tôi là dịch giả Phạm Toàn (Phạm Toàn). Anh Toàn là người luôn động viên và đồng hành cùng tôi trong công việc dịch thuật. Bạn tôi đã qua đời và tôi không thể xem các tác phẩm được in trong sách.
– Bạn cảm thấy chán nản nhất khi nào?
– Khi tôi dịch truyện của Kiu hai năm trước, tôi bị rất nhiều bệnh. Bệnh zona thần kinh khiến người tôi đau đớn không nhấc nổi chân tay nên tôi phải vào TP.HCM điều trị một thời gian. Tôi xấu hổ vì thị lực kém, mắt nhắm nghiền chỉ nhìn thấy bóng. Tôi làm việc trên máy tính kết nối với màn hình lớn, tôi phải phóng to tối đa để toàn bộ màn hình chỉ có thể chứa một vài dòng. Tôi lần mò và đánh máy cẩn thận từng chữ. Tôi đã dịch một vài trang, và đôi khi tôi chỉ dịch được một dòng.
Sáng ra mở máy không thấy tin nhắn. Tôi cảm thấy hoang mang và lo sợ vì nghĩ rằng mình nên bỏ cuộc. Tôi nhắm mắt lại và tự trấn an mình: “Đây không phải là ngày tận thế”. Sau đó tôi mở mắt ra và nhìn thấy dòng chữ mờ một cách thần kỳ. Trong hai năm qua, tôi phải tiêm thuốc trực tiếp vào mắt hàng chục lần.
Mắt kém, nặng tai, xuống nhờ người hỗ trợ, Đường Tường so sánh thân thể mình như một cái máy lỗi xả, bất cứ lúc nào cũng có thể tháo hết ốc vít. Ảnh: Thanh Thanh .
– Ngoài vấn đề sức khỏe, khi dịch các tác phẩm kinh điển của Đại thi hào Nguyễn Du còn gặp những vấn đề gì nữa?
– Tôi không thể tìm thấy thông tin từ điển tốt và chỉ có thể dựa vào trí nhớ của chính mình. Khi tôi còn nhỏ, tôi sống với một người cô. Cô ấy không biết chữ, nhưng cô ấy nghĩ đến những người như Truyện Kiều và thường ngâm nga với tôi. Do đó, tôi đã nhớ đến công việc này. Thỉnh thoảng, học sinh đến nhà tôi để làm kim chi. Tôi trao đổi và giải thích những đoạn Kiều mà tôi thích, chẳng hạn như một giờ dạy văn.
– Mất rất nhiều công sức, Kiều hóm hỉnh, bạn thu được gì khi cuốn sách được xuất bản? Nhà sách ở Nha Trang in cho mình nha, mình không có bản quyền, mình chỉ tặng sách cho người thân và bạn bè thôi. Tôi cảm thấy tốt. Khi dịch Kiều, tôi sẽ không tốn nhiều tiền. Trong quá trình dịch thuật hơn nửa thế kỷ, tôi đã mang về Việt Nam nhiều kiệt tác văn học thế giới. Người Việt Nam đã nuôi dưỡng cuộc sống của tôi, và bây giờ là lúc để cảm ơn tôi.
– Đặt tên tác phẩm là “Dương Tường bản Kiều”, ý nghĩa gì?
– Bản dịch là diễn giải “Câu Chuyện Của Tôi”, gồm 100% của Nhiếp Du và 100% của Đường Tường. Tôi nghĩ người dịch là đồng tác giả thì phải bao gồm cả cái “tôi” và sự sáng tạo. Câu đầu tiên của cuốn sách đã thể hiện rõ điều này. Nguyễn Du viết: “Đã ở nhân gian mấy trăm năm. Chữ lành này tức là ghét mình.” Bản dịch của tôi là: “Suốt một trăm năm kiếp người, duyên số không cậy Tài năng ”, nghĩa là tài năng luôn là nạn nhân của số phận. Vì tác phẩm cho thấy tài vận luôn bị số mệnh tác động. Nếu có một thứ gì đó có thể thay đổi “mệnh” thì đó là “đức”, sống có đức thì “có đức mới được số”.
Bìa cuốn sách “Yang Duang’s Kion”. Nhiếp ảnh: Nhã Nam .—— Bạn có nghĩ việc sáng tạo bản dịch có thể phân biệt văn bản với tác phẩm gốc?
– Có tính sáng tạo, tôn trọng nguyên bản, rõ ràng là mâu thuẫn nhưng lại đến với nhau. Muốn vậy, người dịch phải hiểu biết tường tận về tác phẩm. Tôi xin lấy trợ lý Chinh làm ví dụ. Đặng Trần Côn viết: “Bầu trời trên trần Đoàn Thị Điểm giải thích chữ Nôm:“ Giữa trời đất có gió bụi. Đôi má của vị khách đỏ bừng rất nhiều. “Với sự sáng tạo của anh ấy, có 100% Đặng Trần Côn và 100% Đoàn Thị Điểm. Mọi thứ luôn trôi chảy và hợp lý.-Bản” Kiều ở Dương Tường “của anh ấy vẫn còn một số ngữ nghĩa Và giải thích như thế nào?
– Điều tôi tiếc nhất khi dịch Kiều là sau khi hoàn thành tác phẩm, tôi đã kiệt sức và không thể đọc hết nội dung cùng một lúc. Khi tôi trực tuyến, tôi không biết hoặc không quan tâm người khác nói gì với bản dịch của mình. Tất nhiên, mọi bản dịch đều không hoàn hảo. — Trong nửa vòng đời dịch, bạn đã trải qua những tai nạn nào và bạn rút ra được kinh nghiệm gì?
-Năm 2013, tôi gặp sự cố khi theo dõi các ghi chú của Alfred AppelĐể ghi chú, tôi đã bị một số tên trộm chú thích. Tôi xin lỗi độc giả vì tôi nên thay “lời bình trong sách của người dịch” bằng “người dịch tìm kiếm những lời bình trong ấn bản này từ nhiều nguồn, và một trong những nguồn quan trọng là” La Lolitaannotée “”. Tuy nhiên, tôi quá bận để nghĩ về nó. Bây giờ nhớ lại chuyện này, tôi cảm thấy rất bình thường, không nghĩ đây là một tai nạn nghiêm trọng. Kinh nghiệm của tôi là cố gắng hết sức.
– Bạn đã thấy gì và mất gì?
– Tôi nghĩ mình chỉ có thể thắng chứ không thể mất gì cả. Vài chục năm trở lại đây, vốn ngoại ngữ và tiếng Việt của tôi ngày càng dồi dào. Khi độc giả về nhà, tôi không có niềm vui hay sự ngưỡng mộ. Nhiều người còn nhắn tin cho tôi, nói rằng họ đặt tên con là Dương Tường vì mê dịch.
– Tôi vẫn “quan hệ với con tôi”. “Từ này dùng 60 năm rồi. Ta không để cho ta nghỉ ngơi, không dùng được máy tính, ta tiếp tục tự lẩm bẩm ngâm nga một câu, một câu, dịch ra nhiều thứ tiếng. Gần đây, ta sẽ Hữu Loan.” “Purple Amuletia” đã được một tạp chí dịch sang tiếng Anh và xuất bản.
Tôi rất tiếc vì sức khỏe của mình không tốt và không còn tâm trí viết hồi ký nữa. Tôi ưu tiên cho công việc dịch thuật, không ngờ lại tự viết sách.
-Khi nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên hỏi: “Dịch giả trẻ ở đâu mà có người gần 90 tuổi vẫn dịch Kiều? “Nghĩ gì vậy?” -Ông Xuân Nguyên cáo buộc dịch giả trẻ mà tôi thấy rất khó, tôi đã dịch Kiều với một khát khao mãnh liệt từ nhỏ, nhưng tôi thấy mình không đủ năng lực và trưởng thành. Bạn nghĩ sao về những bản dịch đương đại ở đất nước này?
– Tôi nghĩ năm nay có hàng chục đầu sách văn học nói chung và đặc biệt là lượng dịch giảm sút, không tìm được những đại diện nổi bật, tiếc rằng công nghệ càng hiện đại thì văn học càng nhiều Nghèo. Tôi không thích xem TV, vì ở đó, giới trẻ ngày nay làm cho người Việt Nam mất đi sự hồn nhiên.
